جایکا و اطلاعات مسجدجامعی درباره زلزله

عضو شورای شهر تهران در ابتدای این بازدید صبحگاهی، به مرکز پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران رفت و ضمن بازدید از بخش‌های مختلف آن گفت: مطالعات جایکا که این روزها محور صحبت‌های مختلف است، یک سال است که اعتبارش به پایان رسیده و باید مطالعات تجدید شوند.

مسجدجامعی با بیان اینکه با تعارف نمی‌شود زلزله تهران را پوشش داد، گفت: اگر مطالعات جایکا در آن زمان اجرا می‌شد حالا خسارات تهران در زمان وقوع زلزله 90 درصد کاهش می‌یافت، اما متاسفانه این مهم پیگیری نشده است.

عضو شورای اسلامی شهر تهران، با بیان اینکه براساس نقشه تخلیه امن اضطراری تهران 2300 نقطه امن دارد که می‌توانیم در زمان وقوع حادثه به آنجا برویم، گفت: بنده به شخصه نمی‌دانم که در محله قدیمی ما که تقریبا همه جایش را می‌شناسم این نقطه امن کجاست و قطعا شهروندان نیز به مانند ما هستند و باید در این زمینه اطلاع رسانی درستی انجام گیرد.

وی با بیان اینکه برنامه‌ریزی‌ها نباید صرفا بر روی کاغذ باشد، اظهار کرد: متاسفانه انسجام برنامه‌ای نداریم چرا که من در شب حادثه که در خیابان‌ها بودم،‌ نه آتش نشانی و نه تیم‌های دوام را دیدم و این نشان می‌دهد که با اینکه زلزله بغل گوش ما است اما نتوانسته‌ایم در عمل انسجامی داشته باشیم.

مسجد جامعی با بیان اینکه بعد از زلزله بم باید با اجرای برنامه جایکا 90 درصد خسارات زلزله احتمالی تهران کاهش می‌یافت،‌ اما اتفاقی رخ نداد گفت: شب زلزله همه دیدند که نه تنها راه‌های خروج بلکه همه پمپ بنزین‌ها قفل شد و شرایط اضطراری در اضطرار ایجاد شد.

عضو شورای اسلامی شهر تهران، با بیان اینکه متاسفانه هیچ کدام از پروژه های بزرگ پاییتخ پیوست مطالعات مدیریت بحران و پدافند ندارند، گفت: پروژه‌هایی همچون پل صدر و مترو و حتی مگاپروژه‌ها پیوست ندارند و این در حالی است که بیش از هزاران ساختمان بر روی گسل‌ها ساخته شده است که باید این مسئله مورد بازبینی قرار گیرد.

وی با بیان اینکه در طرح جامع و تفصیلی جایی برای مقاوم سازی ساختمان‌ها و عدم ساخت بر روی گسل‌ها دیده نشده است، گفت: باید در شورای شهر تهران برای تصویب لزوم پیوست مطالعات مدیریت بحران و پدافند و همچنین ایجاد ضوابط ساخت مقاوم سازی برای ساختمان‌هایی که روی گسل هستند داشته باشیم.

• کمبود تجهیزات برای پیش بینی 10 ثانیه‌ قبل از زلزله در پایتخت

احمد صادقی رئیس مرکز پیشگیری و بحران شهر تهران نیز در این بازدید بیان کرد: در پایان دولت اصلاحات موضوع زلزله تهران به صورت جدی در دستور کار قرار گرفت و آقای عارف مأموریت پیدا کردند که در خصوص مخاطرات لرزه‌خیزی تهران با موسسات موفق دنیا که مطالعاتی در این خصوص انجام داده‌اند، قرارداد همکای به امضاء برساند.

وی با بیان اینکه در اواخر دهه هفتاد معاون عمرانی وقت تهران با مرکز جایکا قرارداد همکاری امضاء کرد تا میزان خطرپذیری شهر تهران مشخص شود، گفت: سال 81 این طرح خطرپذیری براساس مطالعات جایکا به تصویب رسید.

صادقی با بیان اینکه براساس اقدامات لرزه‌ای مطالعات جایکا، سه آیتم در نظر گرفته شده بود گفت: براساس این مطالعات می توانستیم در یک بازه 12 ساله تلفات و خسارات را در سه مرحله تا 90 درصد کاهش دهیم که اگر اجرا می‌شد، سال گذشته یعنی 95 پایان می‌یافت.

رئیس مرکز پیشگیری و بحران شهر تهران با بیان اینکه مطالعات جایکا سال گذشته اعتبارش منقضی شده و باید مطالعات آن به روز رسانی شود، تصریح کرد: در سال 94 مکاتبه‌ای با جایکا داشتیم که هم مطالعاتش را به روز رسانی کند و همچنین ارزیابی از اقدامات گذشته داشته باشد که 2 ماه قبل بعد از سیر مسیر طولانی، تفاهمنامه با جایکا در دستور کار قرار گرفت و به نظر می‌رسد خروجی مطالعات اولیه در خرداد سال 98 به نتیجه برسد.

وی با بیان اینکه 50 پروژه مشخص شده که مطالعات براساس آنها صورت گیرد و 50 پروژه اولویت دار از جمله مقاوم‌سازی بافت فرسوده، سیستم سریع آموزش، داشتن یک مرکز فرماندهی واحد،‌ مدیریت جامع محور و ... در دستور کار قرار گرفت، اظهار کرد: محور اصلی کاهش خطرپذیری، مقام‌سازی بافت فرسوده است که اصلاح آن خارج از توان یک سازمان می‌باشد.

• نیازمند شبکه شتاب نگاری لرزه هستیم

رئیس سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران با بیان اینکه ما نیازمند شبکه شتاب نگاری لرزه هستیم، بیان کرد: براساس برنامه پنج ساله شهرداری باید 50 شتاب نگار نصب شود که تنها 14 دستگاه نصب شده است و همچنین باید سامانه هشدار سریع زلزله نیز نصب شود، چرا که در دنیا این سامانه‌ها نصب شده و می‌توانیم فاصله موج پی و اس را اندازه‌گیری کنیم که می‌توان 10 ثانیه قبل از زلزله را متوجه شد و با نصب آژیر، ارسال پیامک و یا از طریق شبکه‌های ارتباطی همچون تلویزیون مردم را از وقوع زمین لرزه با خبر کرد و همچنین می‌توان قطع کننده‌های آب،‌ گاز،‌ برق و یا از مدار خارج کردن مترو را در دستور کار قرار دهیم.

وی با بیان اینکه سال گذشته قراردادهای مختلفی برای نصب قطع کننده‌های اتوماتیک گاز در مواقع بحران منعقد شد گفت: براساس برنامه‌ای که مدیر عامل گاز ارائه کرده است،‌ تا پایان سال 97 باید ایستگاه فشار قوی با این امکان از مدار خارج شود.

صادقی با بیان اینکه باید بر روی همه گسل‌های تهران ایستگاه‌های لرزه‌نگار داشته باشیم، خاطرنشان کرد: در سال 84 که چارت سازمان مدیریت بحران نوشته شد،‌ بودجه ما 84 میلیارد تومان بود که با نرخ دلار آن زمان محاسبه می‌شود و حالا در سه چهار سال اخیر بودجه سازمان حدود 23 میلیارد تومان است که فقط صرف حقوق پرسنل می‌شود.

رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران، با بیان اینکه نقشه‌های جایکا که این روزها مورد توجه قرار می گیرد برای دهه هفتاد است، اذعان کرد: در آن زمان اطلاعات ناقص بود و بانک اطلاعاتی جامعی نیز نداشتیم و جمعیت تهران کم بود و باید بگویم که وضعیت دهه هفتاد قابل مقایسه با وضعیت کنونی نیست چرا که ساختمان ها مقاوم‌تر شده و بانک‌های اطلاعاتی دقیق‌تر شده‌اند و تامین اطلاعات درست نیست.

صادقی با بیان اینکه نقشه تخلیه امن اضطراری با دقت تهیه شده است، گفت: 2300 مکان امن شناسایی شده است که باید با ارائه آموزش‌های لازم به مردم یاد بدهیم که چگونه به این فضاها دست پیدا کنند و در آن مستقر شوند.

رئیس سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران با بیان اینکه تمام پازل‌ها در طرح دیده شده است، بیان کرد: هماهنگ کردن 86 دستگاه کار سختی است،‌اما دقت داشته باشید اگر یک دلار هزینه کنیم، 15 دلار خسارات کاهش می‌یابد.

وی با بیان اینکه متاسفانه در پروژه‌های شهری پیوست مطالعاتی مدیریت بحران و پدافند غیر عامل دیده نشده است، گفت: تمام مطالعات انجام شده اما برای اجرای آن پول می‌خواهیم.

صادقی با بیان اینکه در 10 سال گذشته هرچه توانسته‌ایم بر روی گسل‌ها ساخت و ساز انجام شده است، گفت: سه سال است که ضوابط ساخت و ساز بر روی گسل را به مرکز مطالعات مسکن ارائه داده‌ایم اما اتفاقی نیفتاده است.

رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران،ادامه داد: سال‌هاست که این حرف‌ها را می‌زنم و اینگونه نیست که حالا جرأت کرده باشم که این حرف‌ها را بزنم و در جلسات مختلف با مسئولین این حرف‌ها را زده‌ ام و خیلی‌ها را هم در جلسات گفته‌ام .

احتمال فعال شدن همزمان سه گسل‌ تهران بسیار پایین است

وی با بیان اینکه 102 سوله بحران در حال حاضر در تهران موجود است که تعدادی از آنها در اختیار نهادهای دیگر است که باید باز پس گرفته شود، تصریح کرد: مشکلات ما یک شبه به وجود نیامده‌اند که یک شبه حل شوند، همه باید با هم کمک کنیم تا مشکلات مرتفع شود.

صادقی با تاکید بر اینکه ما به عنوان مدیر بحران همیشه خود را برای بدترین حالت آماده می‌کنیم‌، گفت: مثلا وقتی می گوییم سه گسل تهران همزمان فعال شوند تعدادی جان خود را از دست می‌دهند، اما این را باید در نظر بگیریم که احتمال فعال شدن همزمان این گسل‌ها بسیار بسیار پایین است.

در ادامه احمد مسجدجامعی به همراه مفاخریان شهردار منطقه 9 و کارشناس زلزله، علی اعطا و اهالی رسانه، به سازمان زمین شناسی رفته و در خصوص رفتار زمین در زلزله تهران به گفت و گو نشستند. مرتضی طالبیان رئیس سازمان زمین شناسی با بیان اینکه زلزله پدیده طبیعی است و نباید آن را به بحران تبدیل کنیم، گفت: زلزله در ایران را نباید با هیچ یک از کشورهای دنیا و همسایه مقایسه کنیم، چرا که شرایطمان متفاوت است.

وی با بیان اینکه زلزله در تهران چیز عجیبی نیست، بیان کرد: شهرهای زیادی همچون تهران،‌تبریز و ... هستند که سال‌هاست زلزله‌ای در آنها رخ نداده و در معرض خطر هستند.

رئیس سازمان زمین شناسی با بیان اینکه گسل‌های اصلی تهران در سال 58 شناسایی و نقشه آنها تدوین شد، اظهار کرد: البته سال‌ها این مطالعات در کتابخانه ماند و جدیدا از آنها استفاده می‌شود.

وی با بیان اینکه تاکنون تهران 6 الی 7 زلزله بزرگ را در سال‌های دور تجربه کرده، بیان کرد: از دوره صفویه تاکنون سه زلزله بزرگتر از 7 ریشتر در تهران رخ داده که تقریبا بازه زمانی آن هر 180 سال بوده و از آخرین زلزله تهران 187 سال می‌گذرد.

طالبیان در پاسخ به این سوال که چرا زمین لرزه صدا دارد، ادامه داد: موج اولیه زلزله یعنی از زمانی که زمین از سطح به هوا می‌رود به صوت تبدیل می‌شود.

• شناسایی گسل پنهان پردیسان

وی با بیان اینکه در پردیسان گسل پنهان شناسایی کردیم تصریح کرد: وقوع 9 زمین لرزه بزرگ توسط گسل شمال تهران شناسایی شده است و نیز در گسل جنوب تهران که همان ری و کهریزک است نیز مطالعات نشان می هد که بخش شرقی گسل فعالتر است

طالبیان با بیان اینکه ما تعداد گسل‌ها را می‌دانیم اما رفتارشان مطالعه نشده است گفت: در تهران در دو سال اخیر موضوع تعیین حریم گسل‌ها مورد توجه قرار گرفت چرا که لازم است در شهرهای بزرگ الگوی گسیختگی و نرخ جنبش مشخص شود تا شاهد کاهش خطرات باشیم.

رئیس سازمان زمین شناسی با بیان اینکه در دوم تیر ماه سال 95 توافق شد که نقشه پهنه‌های گسلی در محدوده شهر تهران ابلاغ شود تا در نقشه جامع تهران مدنظر قرار گیرد، عنوان کرد: در یکی از این بندها مقرر شد که سازمان زمین شناسی تهیه و تدقیق نقشه‌های برخی کلان‌شهرها همچون تهران، تبریز و ... را مشخص کند که برای تامین اعتبار با هر کجا که تصور کنید مکاتبه داشتیم و آخرین تصمیم هم این شد که وزارت مسکن در متن لایحه بودجه سال آینده این موضوع را در نظر بگیرد اما هنوز دستاورد آن مشخص نیست.

• اغلب برج‌های پایتخت در بستر گسل ایجاد شده

احمد مسجد جامعی نیز با بیان اینکه متاسفانه باید اعلام کرد که اغلب برج‌های پایتخت در بستر گسل ایجاد شده تاکید کرد: به گفته کارشناسان زمین شناسی، گسل‌ها پی مناسبی برای ساخت و ساز دارند و به همین دلیل ساختمان های زیاد بلند مرتبه بر روی آن ساخته می شوند.

وی با اشاره به اینکه به گفته همین کارشناسان پل صدر بر روی گسل نیست، اضافه کرد: در زلزله کرمان هنگامی که رفتار گسل را مطالعه کردیم دیدیدم که زمین در بستر گسل یک متر بالا آمده و حالا ببینید اگر این اتفاق در تهران رخ دهد، چه اتفاقی می‌افتد؟

• زبانه‌های فرونشست زمین به سمت تهران در حرکت است

عضو شورای اسلامی شهر تهران، با بیان اینکه در کنار زلزله بحث فرونشست زمین در جنوب تهران نیز بسیار مهم است،‌گفت: بررسی‌ها نشان داده که زبانه‌های فرونشست زمین به سمت تهران در حرکت است که بسیار دردناک خواهد بود و همچنین موضوع گرد و غبار در تهران نیز بررسی شده که نشان داده منبع گرد و غبار در تهران نیز وجود دارد که با نسیم کوچک تهران را درگیر می‌کند.

در ادامه طالبیان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه که چرا زلزله عمدتا در هنگام شب رخ می‌دهند، پاسخ داد: آماری در خصوص وقوع زلزله در روز و شب نداریم، اما مطالعات نشان داده است که در فصل پاییز و بهار زلزله بیشتر رخ می‌دهد.

وی همچنین در مورد تاثیر زلزله در کرج بر تهران گفت: زمین لرزه هفته گذشته در اطراف تهران بود، اما مردم پایتخت آن را به وضوح احساس کردند.

مسجد جامعی نیز با بیان اینکه اگر گسل به خوبی شناخته نشود، نمی توان تحلیل‌های درستی داشت، خاطرنشان کرد: در شمال تهران با کوه البرز مواجهید اما هر چقدر به سمت جنوب می‌آیید به دشت برخورد نمی‌کنید بلکه با تپه‌هایی مواجه می‌شویم که بخش شمال و جنوبش با دو حریم و پهنه گسلی ماهدشت و قزل حصار مرتبط است.

عضو شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه متاسفانه ظرف شش ساله گذشته بر روی این منطقه مسکن مهر ساخته شده است در مورد پیشگویی زلزله بیان کرد: به گفته کارشناسان و مسئولان مرکز زمین شناسی، متاسفانه در فضای مجازی مسائل مختلفی مطرح می‌شود، اما تاکنون هیچ علمی نتوانسته زلزله را پیش بینی کند و اگر کسی مدعی پیش گویی است باید روز،‌ محدوده جغرافیایی،‌ ساعت و حتی میزان خسارات را نیز پیشگویی کند که تاکنون این مساله محقق نشده است.

وی تأکید کرد: می‌توان در برنامه پنج ساله سوم تهران و برنامه ششم دولت بحث تامین بودجه برای تعیین نقشه‌های پهنه‌های گسلی را در نظر گرفت.

مقصد بعدی عضو شورای اسلامی شهر تهران، سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر بود که مورد استقبال شاهین فتحی رئیس این سازمان قرار گرفت. مسجد جامعی با بیان اینکه امداد و نجات اگرچه تاثیرگذار است اما بی سر و صدا است گفت: پیش از بحران آموزش و توجه به ساختار مدیریت بحران ضروری است و هلال احمر با توجه به اینکه ساختار با تجربه ای است می تواند به سازمان‌های دیگر در انجام این مهم کمک کند.

وی با بیان اینکه طبق مطالعات جایکا حدود یک میلیون نفر در تهران پس از وقوع زلزله نیاز به مددکاری دارند، بیان کرد: جمعیت هلال احمر در حادثه تهران وظیفه امداد و نجات، تامین اسکان و نیازهای اولیه را دارد که به نظر می رسد می توان با انعقاد قراردادی با شهرداری تهران نسبت به تجهیز پایگاه‌ها اقدام کنند.

رئیس سازمان امداد و نجات نیز ضمن ارائه گزارشی در خصوص وضعیت لجستیکی و امدادی این سازمان افزود: در دهه 80 بعد از مطالعات جایکا مدیریت بحران متولی بحث تهران شد اما هلال احمر تهران نیز پایگاه‌های درون و بیرون شهری ایجاد کرد که شش پایگاه اقماری در 15 هکتار مساحت تعبیه شد که به پوشش امدادگران در زمان حادثه می‌پردازد.

وی با بیان اینکه برای مدیریت امدادرسانی در زمان زلزله، استان‌های اطراف را به عنوان استان‌های معین انتخاب کرده‌ایم گفت: استان‌های معین با شناخت محلات و فضای تهران تمام اطلاعات را در اختیار دارند تا در زمان بروز حادثه به کمک بیایند.

فتحی با بیان اینکه تاکنون هفت مانور سراسری در هلال احمر برگزار شده و دستگاه‌های مختلف نیز طبق وظایف خود مانور تمرینی می‌دهند، اظهار کرد: متاسفانه در زلزله‌های اخیر شاهد بودیم که برخی از هموطنانمان مصدوم شدند که این نشان دهنده آن است که هموطنانمان باید آموزش بیشتری ببینند.

رئیس سازمان امداد و نجات هلال احمر، با بیان اینکه سال 93 مطالعاتی در مورد آمادگی تهرانی‌ها انجام شد، بیان کرد: بررسی‌ها نشان داد اغلب تهرانی‌ها نسبت به شرایط پیرامونی اطلاع درستی ندارند و فکر می‌کنند تصادفات بالاترین حادثه‌ای است که می‌تواند آنها را درگیر کند.

فتحی با بیان اینکه آمادگی مردم کم است افزود: طبق تحقیقات انجام شده کمتر از 10 درصد از مردم آماده هستند.

وی با بیان اینکه طبق قانون، هلال احمر وظیفه جستجو، نجات، اسکان و تغذیه اضطراری را در حادثه تهران دارد و طبق قانون، شهرداری متولی است اضافه کرد: سناریوهای زیادی را می‌توان در مورد زلزله تهران ترسیم کرد، اما باید بگوییم که در مورد حادثه بزرگی همچون زلزله تهران کمبودهایی داریم که باید مرتفع شود.

ستاد فرماندهی آتش نشانی مقصد بعدی مسجد جامعی بود. رضایی رئیس ستاد فرماندهی آتش نشانی تهران با بیان اینکه ما سناریویی را برای پوشش حوادث گسترده و بزرگ همچون زلزله در تهران داریم، گفت: در حال حاضر 130 ایستگاه در تهران وجود دارد که در زمان بروز حادثه می‌توانند به 3 الی 4 تیم کوچکتر تقسیم شوند. همچنین می توانیم نیروهای در حال استراحت خود را فراخوان داده و جمع کنیم.

وی با بیان اینکه اغلب آتش سوزی‌های در ساختمان‌های بین 4 تا 6 طبقه رخ می‌دهد،‌ تصریح کرد: تاکنون حریق گسترده و خاصی در برج‌ها نداشتیم اما نردبان‌های 32 متری احتیاج داریم.

رضایی با بیان اینکه بعد از حادثه پلاسکو 5 الی 6 نردبان بلندمرتبه ما از رده خارج شد و تاکنون هم به سیستم برنگشته است، خاطرنشان کرد: با توجه به ساختمان‌های بلند پایتخت داشتن 20 نردبان بلند کم است، ولی با این حال همزمان می‌توانیم 10 حریق به مانند پلاسکو را اطفاء کنیم.

رئیس ستاد فرماندهی آتش نشانی تهران با بیان اینکه باید نردبان‌های 54 متری خریداری بشود، ادامه داد: در حال حاضر توانستیم دو نردبان را از گمرک خارج کنیم اما برای تامین مابقی نردبان‌ها از آنجایی که فروشنده گران‌تر از قیمت معمول می‌فروخت باید به فکر چاره‌ای دیگر باشیم.

در ادامه مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران میزبان دو عضو شورای شهر تهران و اهالی رسانه بود. رضا رضایی کارشناس مرکز پایش لرزه نگاری توضیحاتی را در خصوص وقوع زمین لرزه در تهران ارائه کرد و با بیان اینکه پایش 24 ساعته کل کشور را در دستور کار قرار داریم، افزود: از دو روز قبل اولین زلزله در تهران فعالیت‌هایی را در گسل‌های ماهدشت و ... مشاهده کردیم؛ اما این لزوما به معنای وقوع زلزله نیست و مساله را به سازمان‌های ذیربط اعلام کردیم.

وی با بیان اینکه زلزله‌های بالای 3 الی 3.5 ریشتر توسط مردم احساس می‌شود در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا این زلزله است یا هارپ، تاکید کرد: صد در صد موضوع هارپ را رد می‌کنم و باید به اطلاعتان برسانم قدرت بمب اتمی که کشورهایی همچون کره شمالی امتحان می‌کنند قدرتش به اندازه زلزله 4.2 ریشتری است.

کارشناس مرکز پایش لرزه نگاری با بیان اینکه زلزله مبنای لوگاریتمی دارد، بیان کرد: علم بشر هنوز تا این حد نرسیده، چه بسا اینکه سیگنال و لرزش آن‌ها متفاوت است به گونه ای که انفجار ماهیتی متفاوت از زلزله دارد چرا که زلزله رفتار لغزشی داشته اما انفجار قابلیت بازشوندگی دارد.

رضایی در خصوص وقوع زلزله‌های پی در پی در کشور گفت: پوسته ایران از طریق پوسته عربستان تحت فشار است و وقوع زلزله‌های پی در پی سبب افزایش توجه عمومی به مردم شده است.

وی در خصوص تخمین محل اشتباه زلزله در حادثه کرمانشاه گفت: مرکز لرزه‌نگاری ایران، محل زلزله را درست تشخیص داده بوده و کشورهای خارجی اشتباه حدس زده بودند.

سوله مدیریت بحران مستقر در پارک لاله یکی دیگر از مکان های مورد بازدید این تیم بود. در این سوله مکانی شبیه سازی شده از زلزله برای آموزش شهروندان تهرانی وجود داشت که طی یک آموزش یک ساعته شهروندان می توانند با انواع زلزله های احتمالی آشنا شده و راه های مقابله و نجات را فراگیرند.

آبفای تهران که در خیابان فاطمی واقع است مقصد نهایی احمد مسجد جامعی بود. در این مرکز کارشناسان درباره نحوه قطع آب در شرایط بحرانی همچون زلزله، امکانات موجود در این سازمان و کمبودهای آن برای تقویت زیرساخت های آبی شهر تهران، گفت و گو و پیشنهاداتی نیز مطرح شد.

• گزارش تصويري اين بازديد را اينجا ببنيد.